Jongeren consumeren minder nieuws

Jongerenonderzoek onder de loep #4

In onze rubriek ‘Jongerenonderzoek onder de loep’ licht Youngworks elke twee maanden een actueel onderzoek over jongeren uit. Voortdurend verschijnen er namelijk interessante rapporten die ons meer leren over jongeren. We vatten de belangrijkste uitkomsten en inzichten voor je samen en vragen elke keer drie mensen om te reageren op de resultaten: een wetenschapper, een professional uit de praktijk én een jongere zelf. In deze editie zoomen we in op het Digital News Report 2022, een rapport over nieuwsconsumptie. Peter Nikken (hoogleraar media-opvoeding), Danny Simons (verslaggever voor NOS) en Danique (22 jaar en jeugdzorgwerker) geven hun reactie.

Onderzoek ‘Het Digital News Report Nederland 2022‘ in het kort

Hoe is het onderzocht?

Het Digital News Report Nederland 2022 wordt uitgebracht door het Commissariaat voor de Media en belicht het journalistieke landschap vanuit het perspectief van de nieuwsgebruiker. Het onderzoek maakt deel uit van een internationaal onderzoek door het Reuters Institute for the Study of Journalism.

In Nederland vulden begin 2022 – vlak vóórdat Rusland Oekraïne binnenviel – 2.003 respondenten van 18 jaar en ouder de online vragenlijst in. Doordat het Digital News Report (DNR) sinds 2018 jaarlijks verschijnt, zijn er vergelijkingen mogelijk in de tijd. Interessant voor ons zijn met name de uitsplitsingen naar leeftijd: hoe scoren 18- tot 24-jarigen, ook ten opzichte van oudere leeftijdsgroepen?

Steeds meer nieuws via social media

In alle leeftijden zet de daling van het gebruik van televisie en dagbladen voor nieuws in 2022 door. Jongeren raadplegen vooral online nieuwskanalen (67%), gevolgd door sociale media (51%), televisie (45%), print (29%) en radio (26%). Een nieuw opkomend medium zijn de podcasts: waar in 2018 40% van de jongeren maandelijkse podcasts luisterde, is dat anno 2022 met 735 al bijna driekwart van de jongeren.

De onderzoekers noemen verder de trend dat men steeds meer in aanraking komt met nieuws via indirecte toegang, zoals nieuwsverzamelsites, meldingen en zoekmachines. 

Ruim een kwart van de jongeren noemt sociale media – vooral Instagram – als voornaamste nieuwsbron. Van de 18- tot en met 24-jarigen wordt 35% door Instagram op de hoogte gehouden. 43% deelt zelf ook nieuws online. Bovendien volgen veel jongeren nieuwsorganisaties op social media. De jongste groep schat in dat ongeveer de helft van hun nieuwsfeed van nieuwsorganisaties afkomstig is. 22 procent van de jongeren richt zich verder bij online nieuws op specifieke personen en niet op nieuwsmerken.

Nieuws mijden

Vooral jongeren (18-24 jaar) mijden het nieuws actief. 7% doet dit vaak; 36% soms. Hierbij gelden verschillende motieven. 33% noemt teveel aandacht voor onderwerpen als politiek en het coronavirus als belangrijkste reden om nieuws te mijden. 25% vindt dat nieuws een negatieve invloed kan hebben op het humeur. 24% vindt dat nieuws leidt tot discussies die ze liever vermijden. 

Een belangrijke note: 19 procent van de jongeren die het nieuws mijden, vindt het moeilijk het nieuws te begrijpen of te volgen, bij de 55-plussers is dit maar 2 procent.

Vertrouwen in nieuws iets gedaald

56 procent van de Nederlanders in alle leeftijdsgroepen vertrouwt het merendeel van het nieuws. Opvallend is dat het vertrouwen vooral gedaald is in de jongste leeftijdsgroep: 34% van de 18- tot 24-jarigen vertrouwt het merendeel van het nieuws; 45% vertrouwt het zelf gebruikte nieuws. Qua vertrouwen in nieuws scoort Nederland trouwens overall hoog; alleen in Finland en Portugal is het vertrouwen hoger.

Concluderend

Het medialandschap dat jongeren afstruinen voor nieuws is steeds meer gefragmenteerd. Veel jongeren volgen het nieuws dagelijks, maar doen dit volgens andere routines en rituelen dan oudere leeftijdsgroepen. Veel jongeren gebruiken hun tijdlijn op social media alsook andere bronnen om bij te blijven en te kunnen meepraten. Mede hierdoor wordt het onderscheid tussen journalistiek en andersoortige informatie minder absoluut voor de jongste generatie. 

Of dat erg is? Het rapport eindigt met een interessant beschouwend hoofdstuk over waardevolle informatie en de meerwaarde van journalistiek, geschreven door o.a. Irene Costera Meijer die 78 diepte-interviews hield. Daarin wordt duidelijk dat journalistiek nieuws niet de enige informatiebron vormt, maar wel de basis vormt van het gemeenschappelijke referentiekader in de maatschappij. Betrouwbare informatie biedt een legitieme basis voor het ‘gedeelde weten’ in de samenleving.

Bron: Digital News Report 2022

‘Als het gaat om nieuws, dan volg ik bijvoorbeeld, uh… NOS-Stories, NU.nl, ook NOS, gewoon het normale account. Maar verder volg ik ook gewoon, ja, hoe zeg je dat nou? Uh, gewoon entertainment-accounts waar leuke memes voorkomen, maar dat speelt ook best wel vaak in op de actualiteit natuurlijk.’ (Sonja, 21). 

Wil je het hele onderzoek ‘Digital News Report 2022’ lezen?  Klik dan hier. 

Peter Nikken, bijzonder hoogleraar media-opvoeding en specialist digitaal opgroeien bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJI).

Peter Nikken over de vraag of het een probleem is dat jongeren minder nieuws consumeren

Op welke wijze consumeren jongeren nieuws? 

‘We zien dat jongeren volop media gebruiken, maar vooral social media. En dan zijn ze met name op zoek naar human interestverhalen (red: ‘zacht nieuws’) en minder naar het grote wereldnieuws. Dat grote nieuws is vaak negatief; je wordt er niet happy van. Dat nodigt niet heel erg uit je daarin te verdiepen. Daarbij zijn jongeren in deze levensfase sowieso druk met veel andere zaken: school, vrienden maken, zich een maatschappelijke positie verwerven. En áls het over jongeren gaat, gaat het vaak over problemen, over overlast die jeugdigen veroorzaken. Dat maakt dat jongeren denken: dit gaat niet over mij.’

Is het een probleem dat jongeren steeds minder nieuws volgen?

‘We zien dat jongeren minder nieuwsroutines – als het achtuurjournaal – ontwikkelen, wat doorwerkt tot op latere leeftijd. Ze volgen het nieuws wel, maar het is meer grazen en de koppen snellen. Ze zijn op hoofdlijnen wel bij; weten wel dat ergens een begrafenis plaatsvond of een aardbeving. Maar nieuws duiden en de context en achtergrond snappen, langere verhalen volgen, kost meer tijd en focus. Dat lijkt meer verloren te gaan. 

De Universiteit van Amsterdam bracht laatst ook onderzoek uit over nieuwsgebruik onder jongere jongeren waaruit bleek dat veel jongeren zich onttrekken aan het nieuws en de politiek (zie hier). 

Als dat massaal gebeurt, heeft dat gevolgen voor de democratische samenleving. Dan ben je geen onderdeel en kom je steeds meer aan de zijlijn te staan. Als jongeren zich minder verdiepen in het nieuws, ontwikkelen ze ook minder empathie, begrip, inlevingsvermogen en komen ze sneller tegenover elkaar te staan.’

Wat kunnen nieuwsmakers doen om jongeren beter te bereiken? 

‘Nieuwsmakers kunnen jongeren nog meer betrekken en hen een stem geven: Wat wil je weten? Participatief actie-onderzoek werkt: maak deelnemers echt onderdeel van het vraagstuk. Vanuit Windesheim deden we onderzoek onder jongeren met een licht verstandelijke beperking. Deze groep ervaart veel problemen op social media en het beoordelen of iets betrouwbaar is. Met hen ontwikkelden we in co-creatie een app die helpt bij die beoordeling. Zulke vormen werken.’

En wat is de rol van ouders en docenten? 

‘Als volwassene moet je je levenservaring aanbieden en in gesprek. Jongeren hoeven het niet met je eens te zijn; als ze maar nadenken en praten. Onderzoek laat zien dat als ouders geregeld met hun kinderen praten over nieuws, hun kinderen een kritischer houding aannemen en nieuws beter kunnen selecteren. 

En verder is het natuurlijk ook belangrijk dat actualiteiten een plek krijgen in het onderwijs. In heel veel vakken – bij Nederlands, Engels, burgerschap, maatschappijleer – kun je ingaan op actuele onderwerpen. Maar laat jongeren dan vooral hun eigen visie geven. Niet dat de leerkracht het hen wel even komt uitleggen; dat werkt niet.’

Danny Simons, verslaggever NOS Stories en NOS Radio 1 Journaal.

Danny Simons over jongeren en nieuws, foto: Stefan Heijdendael/NOS

In hoeverre sluit dit onderzoek aan bij jouw ervaringen rond jongeren & nieuws?

‘Ik zie om me heen veel boredom rond nieuws bij jongeren: wéér hetzelfde thema. Zeker in coronatijd zag je dat. Daarbij is nieuws vaak negatief. Jongeren denken vanuit zelfbescherming eerder: móet ik dit weten? Je moet niet vergeten dat veel jongeren niet zo goed in hun vel zitten en zich druk maken om thema’s als de wooncrisis, het klimaat, hun studieschuld.’

Volgens Digital News Report verdwijnt voor jongeren het verschil tussen nieuwsmedia en andere bronnen als blogs of podcasts. Wat vind jij daarvan? 

‘Daar maak ik me wel een beetje zorgen over. Het onderscheid tussen journalistieke kwaliteitsmedia en andere media is voor de buitenwereld langzaam aan het verdwijnen. Op de redactie van de NOS maken wij voortdurend journalistieke afwegingen. Weten we zeker of info klopt, is dit NOS-waardig en zit een verhaal dus kwalitatief goed in elkaar, kunnen we dat ene woord gebruiken? Bij andere media speelt ook het scoren meer mee. Neem die podcast met daarin nepnieuws over Jaap van Dissel: die makers maakten zich niet zo druk over de uitwerking van hun verhaal.’ 

Volgens Peter Nikken verdwijnen bepaalde nieuwsrituelen voor de jongste generatie. Herkenbaar? 

‘Er zijn nog wel nieuwsroutines, maar ze zijn anders. We zien bij NOS Stories – dat zich richt op 13- tot 19-jarigen – dat veel jongeren ’s ochtends vroeg even kijken en dan na schooltijd weer. Daar houden we rekening mee door het belangrijkste nieuws vroeg op de dag te plaatsen en een langer YouTube-filmpje bijvoorbeeld in de middag.’ 

Steeds meer jongeren consumeren nieuws via hun social media, is dat erg? 

‘Vanuit de NOS zeggen wij: we leveren nieuws voor iedereen, of je nou 8 bent of 88. Wij kiezen ervoor dáár te zijn waar jongeren veel tijd doorbrengen, op bestaande social platforms. Dat is reëler dan verwachten dat ze voor jou een app downloaden of naar NPO3 gaan. Die strategie werkt goed. Hoewel de afhankelijkheid van die grote social platforms ook een nadeel is.’ 

Hoe kies je daar je content?

‘We noemen het wel het sandwich-model; we plaatsen niet alleen zwaar, serieus nieuws, maar combineren dat met lichtere items. We haken bijvoorbeeld vaak aan op dingen die online veel gedeeld worden en viraal gaan en nemen het dan niet klakkeloos over, maar brengen een journalistieke laag aan. Dat verwachten jongeren ook van ons. Is dit waar? Waar komt dit vandaan? 

Jongeren hebben wel degelijk behoefte aan context en duiding, dat zien we vooral bij onze YouTube-filmpjes die soms wel 15 minuten duren. Bij veel volwassen media is het instapniveau heel hoog. Onze kracht is dat we uitleggen wat aan iets voorafging en waar het mee te maken heeft.’ 

Wat kunnen volwassenen doen om jongeren te interesseren voor nieuws? 

‘Praat erover. En volg zelf ook onze content, en bekijk vooral ook de comments. Als je aanwezig bent in hun leefwereld, vind je vanzelf startpunten voor een gesprek en kun je ook moeilijke thema’s als MeToo aansnijden. Ik hoor van docenten vaak dat ze content van ons gebruiken als gespreksstarter in de klas. Een post over grensoverschrijdend gedrag bij de Formule 1-races maakte bijvoorbeeld enorm veel los. 

NOS Stories en NOS op 3 kunnen je daarbij inspireren. Onze Vlaamse buren zijn trouwens ook goed bezig met nws.nws.nws.’ 

Danique, 22 jaar, studeerde social work, werkt sinds een jaar als jeugdzorgwerker in de regio Rotterdam en woont bij haar ouders.

Danique over hoe zij nieuws consumeert

Hoe blijf je op de hoogte van het nieuws?

‘Rond corona kwam er bij ons thuis een switch. Elke avond keken wij samen naar het Journaal, daar groeide ik mee op. Maar op een gegeven moment werd ik daar zo gestresst en gespannen van dat ik dat heb losgelaten, en mijn familie ook. Het is lastig: ik wil weten wat er gebeurt in de wereld, maar zoveel negativiteit haalt mij naar beneden.

Ik krijg nu standaard push berichten van Google van verschillende nieuwsmedia en veel hoor ik ook via-via, thuis en op mijn werk. Op sociale media komen ook nieuwsitems voorbij; FunX plaatst op Instagram ook vaak nieuwsberichten.’

Heb je vaste rituelen? En (waarom) vind je het belangrijk nieuws te volgen?

‘Het zijn vooral momenten. Ik probeer eens per dag te kijken en berichten te openen. Vaak in de ochtend in de metro of in de pauze op mijn werk. Ik wil weten wat er speelt, om me heen en in de wereld. Als social worker werk je met mensen; dan moet je op de hoogte zijn. Neem de stijgende energierekening. Daar maken ik en mijn ouders ons druk over, maar bij de gezinnen waarmee ik werk is de impact misschien wel tien keer zo erg.’

Wat voor soort nieuws interesseert je vooral? En wat minder?

‘Ik probeer het zo persoonlijk mogelijk te houden. Slaat het op mij, geeft het mij informatie? Heb ik dit nodig? Veel nieuws is zo overweldigend. Ik ben best wel kritisch en selectief geworden. Er zijn zo veel meningen; de ene zegt dit, de andere dat. Ik neem het met een korreltje zout. Ik heb bijvoorbeeld ook geen politieke discussies met mijn vrienden. Geef mij maar cijfers en data; ik vind het ook fijn ook als dingen puntsgewijs vermeld staan of in grafieken en uitlegfilmpjes.’

Steeds meer jongeren mijden nieuws. Hoe komt dat denk je?

‘Er is veel negatief nieuws in een tijd waarin er al veel druk op jongeren ligt. Mijn eigen wereld is al zo chaotisch, dat ik de chaos van de rest van de wereld er niet bij kan hebben. Als ik kijk naar mijn eigen bubble: ik probeer te werken aan mijn toekomst, maar de woonmarkt en de hoge prijzen maken het er niet makkelijker op.’

Meer over ‘jongerenonderzoek onder de loep’

Youngworks is een onderzoek- en adviesbureau, gespecialiseerd in jongeren als doelgroep. Naast het zelf uitvoeren van jongerenonderzoek en adviestrajecten houden de jongerenexperts van Youngworks ook nauw in de gaten wat er zoal wordt gepubliceerd door bijvoorbeeld wetenschappers en instanties. Tweemaandelijks verschijnt daarom onze rubriek ‘Jongerenonderzoek onder de loep’, lees hier de reeds verschenen artikelen van ‘jongerenonderzoek onder de loep’.

Heb je tips voor een recent jongerenonderzoek dat wij onder de loep kunnen nemen? Altijd welkom! Mail dan naar: yvonne@youngworks.nl